Xosé Carlos Caneiro: “Soy quien soy”

«[…] Eu defendo, polo tanto, a estética da ruptura. Ou, para dicilo doutro xeito, a aposta decidida e tenaz para intentar que o discurso narrativo fuxa da carga expositiva ao [sic] que foi sometido dende o óbito ou claudicación da mal chamada Nova Narrativa Galega ou, por expresarme con maior corrección (oh, maldita corrección), o intento de vadear ese río Aqueronte que separa a ambición e a pretensión de crear voces propias e a inerme realidade refuxiada na novela negra, ou na novela de aventuras, ou na novela de experiencia xuvenil, ou na novela de sucesos, ou na novela best-seller que tende a fotografar a realidade, presente ou pretérita, creando o que eu chamo a [sic] novo figurativismo, tan de moda e que tanto ten proliferado nos últimos anos no Estado e na nosa nación. Por tal motivo é usual que un periodista metamorfoseado en novelista (Arturo Pérez-Reverte, verbigracia) acade éxito editorial. Os periodistas son os que mellor relatan os aconteceres. Pero a expositio periodística non é a expositio literaria. Por tal motivo Pérez-Reverte escribe unha literatura (chamémola taquigrafía) plana, profusamente informativa, carente de matices. Insulsa, en definitiva. […]

Para explicarme cunha frase que todos poidan entender, clara e cristalinamente: Vivimos na ditadura do simplismo. O simplismo que converte a arte nun narcótico, como ben sinalara o mestre Castelao. Ditadura do simplismo. O escudo desta neoligarquía sinala sempre a competencia coas novas tecnoloxías, ou co cine, como fundamento da necesidade dunha arte diáfana (clara e cristalina). O cine, que sempre é inmediato, fai depender da claridade da narración o resultado final. […]

A estética dominante é pois a estética da mediocridade, da vulgaridade, da morneza ou medianía intelectual. […]

A estética da mediocridade reside no mundo global que habitamos e, tamén, nos eidos da literatura. A estética corrosiva fin de século que parece perpetuarse nesta primeira década do sibilino 2000. Unha estética de mínimos. De escritores e escritoras, que son maioría, incapaces de transgredir as normas ditadas por unha sorte de rancios prebostes literarios. Caducos. Moitos deles de curta idade. […]

Falaba das escritoras e escritores sen ambición nin rebeldía. Explícome: resulta patético que apenas se escoite a voz dos poetas e narradores clamar en contra da Ditadura do simplismo. Silencio. Só silencio. Ou talvez o berro “pintoresco” dos que militamos, ou pretendemos militar, nos cauces do canon literario. A periferia, esa condena. Pero a periferia, ou o fracaso, é o máis produtivo dos estados literarios. Só dende a independencia que dá o saberse rexeitado polo hit parade da literatura efervescente, desprezado polos gobernos e gobernantes, repudiado polos estetas da estulticia, é posible construír a estética da ruptura (a estética e a ruptura) da [sic] que veño comentando. Unha ruptura necesaria e obrigada. […]

Falei da Ditadura do simplismo, do mercado, incluso do sistema educativo que potencia a pseudoliteratura, pero aínda non citei ao [sic] corpus universitario, responsable en boa medida da falta de entusiasmo que arriba considerei con máis intuición que empirismo. […]

Son os escritores galegos: ese acto de fe. Non hai ilusión máis grande. Escribir para un pequeno país que os ignora. Aquí, na cultura, poden vivir os actores, músicos, pintores, escultores… os escritores non. Apenas. Dous. Tres. A non ser que te dediques á cousa da literatura infantil-xuvenil: para todos os gustos e para todas as idades, de cinco a seis anos, de sete a nove… como se puidesen secuenciar exactamente os períodos lectores. A literatura infantoxuvenil é a que dá pasta e a que pretende normalizar un país que non quere normalizarse, para qué. Escribir en galego é tirar botellas ao mar cun papel dentro que ninguén le: S.O.S. Por tal motivo pregúntome se paga a pena. Escribíase en galego por militancia. Incluso algúns escribimos sen ser educados en galego, sen estar formados en galego, sen vivir o galego ata a época universitaria. […]

Eu, evidentemente, négome a entrar nese círculo de sometemento e inanición literaria. Seguirei intentando crear o meu propio lector, apostando pola ambición e, polo tanto, hei de permanecer no lado escuro do sistema: por fanático, por iconoclasta, por indócil. Aposto por unha narrativa capaz de fundirse coa melodía dos sintagmas, construíndo músicas que sosteñan o discurso argumental, facéndoo caer incluso na irrelevancia. […]

Eu tamén pretendo descubrir algo mentres escribo: descubrir-ME. Creo que son, en definitiva, un escritor de poética contracorrente. Se tivera que definir ou caracterizar esa poética a partir das miñas concepcións estéticas chegaría á conclusión de que a esencia da miña obra, a miña poética, procura o seu alicerce e causa na transgresión. E nas palabras acariñadas, rescatadas, sensibles, trémulas. E na importancia de darlle unha liña melódica ao discurso. E no canon literario que procuro e que me continúa. […]

En resumo, pois, escribo porque non sei facer outra cousa. Porque a literatura é o meu destino. Porque creo que a beleza é o mar que nos falta. Porque detrás do absurdo e da senrazón repousa sempre a sensibilidade, a emoción, o corazón enteiro das cousas que realmente pagan a pena: o ser humano, sempre o ser humano. Escribo para o tempo. Para os homes e mulleres que saben chorar, aínda, co mencer laranxa palpitando nos ollos. Para os infelices que buscan incansablemente a felicidade. Para os felices que só saben mirar o futuro. Para os proscritos que sosteñen as novelas como se fosen unha prolongación do seu corpo. Para os que bican as súas páxinas, e acarician a súa memoria, e falan delas, e crecen con elas, e son. Escribo para esquecer que escribo, que perdín o norte neste afán. Escribo porque son escritor, ¿que mais podo dicir? Talvez a sentenza categórica do meu admirado Alonso Quijano: Soy quien soy. Neste sintagma vai debuxada a miña vida. Soy quien soy. Escritor. Velaquí a definición exacta dos meus días.» Xosé Carlos Caneiro, Os dominios de Caín. Vigo: Galaxia, 2006.