“A literatura galega ante o mundo”, unha proposta de debate
Tentamos agora pasar a limpo as ideas até agora expostas para promover “unha auténtica discusión sobre a planificación da proxección exterior da cultura galega” (Arturo Casas). Vaiamos por partes:
1. Urxe a creación dun debate sobre as razóns que converxen para que a literatura galega careza “dun espazo propio e definido na cartografía dos comparatistas de prestixio e nas dos máis reputados historiadores das literaturas europeas ou da literatura europea como entidade, sexa isto o que for” (Arturo Casas).
2. No contexto das operacións mediáticas de Madrid, debemos ter presente o funcionamento dos centros ideolóxicos (Arturo Casas). A cuestión talvez sexa que non temos creado o noso centro. E non imos poder ofrecer unha imaxe nítida (a única válida) no exterior se o noso centro permanece difuso.
3. Acontece que o que até agora tivemos polo noso centro non pasou dun falarmos “de portas adentro” (Arturo Casas). “Carecemos dunha estratexia de país para dar a coñecer a nosa lingua e a nosa literatura no mundo. Artellala en man común (coas achegas e xenerosidade de todos) sería a mellor lección que podemos tirar desta “polémica Steiner”” (Manuel Bragado). O que demostra que non só estamos na periferia por ausencia de centro, senón que temos unha actitude periférica que impide os nosos produtos seren recoñecidos como de calidade.
4. Debemos tomar aquelas “decisións adiadas durante excesivo tempo por institucións, medios e gobernos: como identificarse e autorrepresentarse?, como proxectarse e dialogar coas representacións que as outras culturas fan de nós?, como xestionar o noso desigual legado cultural e literario (da Idade Media ao século XIX) e a excelente hora presente (séculos XX e XXI)?, como convencer(nos) de que tras o hiato histórico de séculos seguimos sendo nós e somos tamén outros?, que interlocutores elixirmos?, que medios?, como dialogar coa Galiza que non se identifica con esa tradición?” (Arturo Casas). Sen dúbida, responder estas incógnitas é que realmente nos colocaría nunha posición en que a literatura galega irradiase luz propia.
5. Como proposta máis clara para suplir as necesidades de imaxe Arturo Casas defende a creación “dunha entidade de proxección exterior como a comprometida repetidas veces. Un Instituto/Centro/ Rosalía de Castro ou como se decida chamalo. É inadiábel.” E eu acrecento: tamén plataformas de traballo organizado que den corpo ao noso propio centro de identificación, creación e aprimoramento literario. Porque como afirma Casas “a carencia fundamental no noso caso é social e política”.
6. “Non hai solucións a curto prazo no mundo globalizado pero é moi importante ver o que funciona e o que non funciona nese marco. Facer unha análise seria e técnica de todo iso e logo intervir mediante unha planificación e unha estratexia técnica e política de prazos medios. As traducións, a procura de novos círculos de correlación con determinadas culturas e determinados colectivos (as culturas de sempre e outras, os colectivos de sempre e outros) e a rede serían para min os fundamentos básicos do avance que arelamos” (Arturo Casas). Non temos unha rede xa de comunicación complexa que funciona como caldo de cultivo en que as necesidades de actualización cultural resultan resaltadas? Somos un país pequeno, e este facto neste caso resulta beneficioso. Somos varios os que cremos que a constitución de redes sociais apoiadas nos espazos virtuais son máis factíbeis na Galiza que noutros países como, por exemplo, Cataluña. O feito de estar comezando a erguernos tamén opera ao noso favor, no sentido de que son menos as dinámicas negativas arraigadas. En termos optimistas, temos todas as “oportunidades de mellora” agardando por nós. Só é preciso comprometérmonos cunha organización eficiente dos recursos.
34 thoughts on ““A literatura galega ante o mundo”, unha proposta de debate”
Comments are closed.
Hola!
No artigo da Nosa Terra vexo que estades reflexionando sobre o asunto. Quería saber si tedes algunha conclusión? Por que sería interesante publicala. Era aquí:
http://www.anosaterra.org/nova/steiner-firefox-galiza-.html
Hola!
No artigo da Nosa Terra vexo que estades reflexionando sobre o asunto. Quería saber si tedes algunha conclusión? Por que sería interesante publicala. Era aquí:
http://www.anosaterra.org/nova/steiner-firefox-galiza-.html
Mario:
Acepto en xeral os apuntamentos finais que fai ao xa dito. Mesmo a definición que presenta de “resistencia”: se ao final facemos un bon traballo, que é o que importa, cada un que se sinta como prefira.
Non así a súa insinuación de que os deuses non teñen capacidade de autocrítica. Se me remito á miña propia experiencia, cando son auténticamente guiado pola musa podo asegurarlle que son infalíbel. Non é unha opinión, é algo comprobado. A autocrítica dun traballo divino non lle parece unha patoloxía?
Para min foi un pracer inmenso contar coa súa visión perspicaz da realidade. Como tamén o foi contar co resto dos participantes no debate.
Mario:
Acepto en xeral os apuntamentos finais que fai ao xa dito. Mesmo a definición que presenta de “resistencia”: se ao final facemos un bon traballo, que é o que importa, cada un que se sinta como prefira.
Non así a súa insinuación de que os deuses non teñen capacidade de autocrítica. Se me remito á miña propia experiencia, cando son auténticamente guiado pola musa podo asegurarlle que son infalíbel. Non é unha opinión, é algo comprobado. A autocrítica dun traballo divino non lle parece unha patoloxía?
Para min foi un pracer inmenso contar coa súa visión perspicaz da realidade. Como tamén o foi contar co resto dos participantes no debate.
Mario:
Acepto en xeral os apuntamentos finais que fai ao xa dito. Mesmo a definición que presenta de “resistencia”: se ao final facemos un bon traballo, que é o que importa, cada un que se sinta como prefira.
Non así a súa insinuación de que os deuses non teñen capacidade de autocrítica. Se me remito á miña propia experiencia, cando son auténticamente guiado pola musa podo asegurarlle que son infalíbel. Non é unha opinión, é algo comprobado. A autocrítica dun traballo divino non lle parece unha patoloxía?
Para min foi un pracer inmenso contar coa súa visión perspicaz da realidade. Como tamén o foi contar co resto dos participantes no debate.
Eu son moi ousado cando me poño optimista. As afirmacións máis atrevidas sobre a normalidade ou os centros de poder deben ser miñas. Non as tomen moi a serio: sempre escribo estas cousas na sobremesa.
Eu son moi ousado cando me poño optimista. As afirmacións máis atrevidas sobre a normalidade ou os centros de poder deben ser miñas. Non as tomen moi a serio: sempre escribo estas cousas na sobremesa.
Partimos de lugares diferentes no que respecta ao sistema. Descoñezo o autor por vostedes citado, a miña comprensión do sistemismo parte Luhman contrastado pola critica da fenomenoloxía ao formular o “mundo da vida”, polo me alarmo cando escoito eses beneplacitos referidos a normalidade. A literatura, como fenómeno poiético estaría sempre no entorno do sistema, o sistema tendería a normalizar a producción poiética e por tanto a devaluala. ea tensión entre os límites do entorno e o centro estarían as obras que o sistema irá tentando regularizar, normalizar, funcionalizar reducindo a súa arga estética, estetizándoa, obxectualizándoa.
” O centro decide os parametros con que todo se valora”
Hai afirmacións moi rotundas como esta, que pode que en ambitos como a economía ou a ciencia, sexa posible manter relativamente, pero que no caso da literatura é imposibel, se non se carga previamente a propria literatura porque implica esquecer os aspectos dialóxicos, a importancia da alteridade, a “apertura” necesaría para que sexa factibel o discurso poiético, o caracter de ruptura conceptual que ten a experiencia estética. Os parametros dun centro, as correctas reglas do ben escribir, só sirben literariamente para ser transgredidas, para exercitar a ironía ou para sumirse no exceso reglado do mal metafísico. Hai que asimilar a punzante continxencia de que na producción estética, é imposibel fundamentar(por fortuna). Polo que o centro só pode operar forzando unha lectura empobrecedora e reprimindo, non so outros centros incipientes, senón a mesma creación e todo aquelo que caia na súa órbita de gravitación. O proceso de subalternización que desplega o centro, mediante a instrumentalización ideolóxica dos conceptos trapasa a devilidade de outras identidades apenas sistematizadas, fagocítaas, separaas, aíllaas, pra que non se centren sobre si mesmas, e poida operar a súa gravidade. Mais , no entorno mais lonxano, no exterior, na guarída, no tobo , nunha abufarda, polas nubes, o autor percura seu territorio , explora, altera o mapa e esquece o centro porque non hai periferia.
Partimos de lugares diferentes no que respecta ao sistema. Descoñezo o autor por vostedes citado, a miña comprensión do sistemismo parte Luhman contrastado pola critica da fenomenoloxía ao formular o “mundo da vida”, polo me alarmo cando escoito eses beneplacitos referidos a normalidade. A literatura, como fenómeno poiético estaría sempre no entorno do sistema, o sistema tendería a normalizar a producción poiética e por tanto a devaluala. ea tensión entre os límites do entorno e o centro estarían as obras que o sistema irá tentando regularizar, normalizar, funcionalizar reducindo a súa arga estética, estetizándoa, obxectualizándoa.
” O centro decide os parametros con que todo se valora”
Hai afirmacións moi rotundas como esta, que pode que en ambitos como a economía ou a ciencia, sexa posible manter relativamente, pero que no caso da literatura é imposibel, se non se carga previamente a propria literatura porque implica esquecer os aspectos dialóxicos, a importancia da alteridade, a “apertura” necesaría para que sexa factibel o discurso poiético, o caracter de ruptura conceptual que ten a experiencia estética. Os parametros dun centro, as correctas reglas do ben escribir, só sirben literariamente para ser transgredidas, para exercitar a ironía ou para sumirse no exceso reglado do mal metafísico. Hai que asimilar a punzante continxencia de que na producción estética, é imposibel fundamentar(por fortuna). Polo que o centro só pode operar forzando unha lectura empobrecedora e reprimindo, non so outros centros incipientes, senón a mesma creación e todo aquelo que caia na súa órbita de gravitación. O proceso de subalternización que desplega o centro, mediante a instrumentalización ideolóxica dos conceptos trapasa a devilidade de outras identidades apenas sistematizadas, fagocítaas, separaas, aíllaas, pra que non se centren sobre si mesmas, e poida operar a súa gravidade. Mais , no entorno mais lonxano, no exterior, na guarída, no tobo , nunha abufarda, polas nubes, o autor percura seu territorio , explora, altera o mapa e esquece o centro porque non hai periferia.
Partimos de lugares diferentes no que respecta ao sistema. Descoñezo o autor por vostedes citado, a miña comprensión do sistemismo parte Luhman contrastado pola critica da fenomenoloxía ao formular o “mundo da vida”, polo me alarmo cando escoito eses beneplacitos referidos a normalidade. A literatura, como fenómeno poiético estaría sempre no entorno do sistema, o sistema tendería a normalizar a producción poiética e por tanto a devaluala. ea tensión entre os límites do entorno e o centro estarían as obras que o sistema irá tentando regularizar, normalizar, funcionalizar reducindo a súa arga estética, estetizándoa, obxectualizándoa.
” O centro decide os parametros con que todo se valora”
Hai afirmacións moi rotundas como esta, que pode que en ambitos como a economía ou a ciencia, sexa posible manter relativamente, pero que no caso da literatura é imposibel, se non se carga previamente a propria literatura porque implica esquecer os aspectos dialóxicos, a importancia da alteridade, a “apertura” necesaría para que sexa factibel o discurso poiético, o caracter de ruptura conceptual que ten a experiencia estética. Os parametros dun centro, as correctas reglas do ben escribir, só sirben literariamente para ser transgredidas, para exercitar a ironía ou para sumirse no exceso reglado do mal metafísico. Hai que asimilar a punzante continxencia de que na producción estética, é imposibel fundamentar(por fortuna). Polo que o centro só pode operar forzando unha lectura empobrecedora e reprimindo, non so outros centros incipientes, senón a mesma creación e todo aquelo que caia na súa órbita de gravitación. O proceso de subalternización que desplega o centro, mediante a instrumentalización ideolóxica dos conceptos trapasa a devilidade de outras identidades apenas sistematizadas, fagocítaas, separaas, aíllaas, pra que non se centren sobre si mesmas, e poida operar a súa gravidade. Mais , no entorno mais lonxano, no exterior, na guarída, no tobo , nunha abufarda, polas nubes, o autor percura seu territorio , explora, altera o mapa e esquece o centro porque non hai periferia.
De todos xeitos non é o mesmo escribir obras (no fondo comerciais) en castelán sendo un galego do XXI que facelo en alemán sendo un xudeu checo de principios do XX. A cuestión lingüística en Kafka é moito máis complexa do que a nosa: cal debería ser a súa fidelidade lingüística, o checo, o hebreo, ou o se cadra a pirueta de escribir en yiddish? Cando Kafka emprega o alemán faino como parte dunha comunidade non asimilada na cultura checa, faino como un estranxeiro escribindo nunha lingua estranxeira (de feito, o seu estilo en alemán é premeditadamente estranxeirizante).
Agardo que algún día vexamos esa normalización lingüística, e concordo con que fará que cambien moitas cousas, de todos xeitos en ocasións abúsase do vencello lingua/literatura. Reducir os problemas da literatura galega á situación da lingua é dicir unha grande verdade, pero non é dicir toda a verdade, ás veces bótanse en falta análises cunha perspectiva máis ampla (é curioso como a mera mención de Joyce e Kafka catapultou o debate a termos lingüísticos, por exemplo). A loita pola primeira é imprescindíbel, pero a literatura ten o seu propio mundo e as súas propias cuestións.
(Sendo xa cansino e como xa dixen algunha vez): Hai que ter coidado cos referentes de normal e normalizado. Por exemplo, eu gostaría que, como acontece nas linguas “A” escribir nunha lingua fose sempre un acto pouco premeditado, por dicilo así “natural” e non que teña unha base económica. Non vexo tanto beneficio nunha base económica: unha literatura ten sempre un vencello comunitario: podemos darlle máis ou menos importancia, pero non podemos eliminalo. Eu querería que o feito dos inmigrantes seguir falando as súas linguas non fose importante para nós, como non é importante na maior parte dos paises que acollen a grandes comunidades de inmigrantes e dialogan culturalmente con elas sen sentirse ameazados.
Non sei se eu tamén vou vello, pero creo que nunca deberamos sentirnos deuses porque perdemos a capacidade de autocrítica, e tamén creo que interpretamos a “resistencia” dun xeito distinto. Eu asumo unha resistencia creativa, a noción de que todos colaboramos nela dende o noso traballo e dende o día a día. O orgullo polo propio é a mellor labazada a quen intenta quitárnolo, de feito o orgullo é unha ferramenta preciosa neste conflicto, pero non debe facernos esquecer que a autocrítica é necesaria.
Ben, xa foron moitos tixolos e xa nos desviamos moito do tema, foi un pracer participar nesta cuestión con vostede e serviume tamén para ordenar moito do meu pensamento embarullado (ás veces precisamos contarllo a alguén para contárnolo tamén a nós mesmos). Por certo, se ficou co meu contacto, faga por facilitarme o seu, creo que vou acabar precisándoo nos próximos meses. Unha aperta.
De todos xeitos non é o mesmo escribir obras (no fondo comerciais) en castelán sendo un galego do XXI que facelo en alemán sendo un xudeu checo de principios do XX. A cuestión lingüística en Kafka é moito máis complexa do que a nosa: cal debería ser a súa fidelidade lingüística, o checo, o hebreo, ou o se cadra a pirueta de escribir en yiddish? Cando Kafka emprega o alemán faino como parte dunha comunidade non asimilada na cultura checa, faino como un estranxeiro escribindo nunha lingua estranxeira (de feito, o seu estilo en alemán é premeditadamente estranxeirizante).
Agardo que algún día vexamos esa normalización lingüística, e concordo con que fará que cambien moitas cousas, de todos xeitos en ocasións abúsase do vencello lingua/literatura. Reducir os problemas da literatura galega á situación da lingua é dicir unha grande verdade, pero non é dicir toda a verdade, ás veces bótanse en falta análises cunha perspectiva máis ampla (é curioso como a mera mención de Joyce e Kafka catapultou o debate a termos lingüísticos, por exemplo). A loita pola primeira é imprescindíbel, pero a literatura ten o seu propio mundo e as súas propias cuestións.
(Sendo xa cansino e como xa dixen algunha vez): Hai que ter coidado cos referentes de normal e normalizado. Por exemplo, eu gostaría que, como acontece nas linguas “A” escribir nunha lingua fose sempre un acto pouco premeditado, por dicilo así “natural” e non que teña unha base económica. Non vexo tanto beneficio nunha base económica: unha literatura ten sempre un vencello comunitario: podemos darlle máis ou menos importancia, pero non podemos eliminalo. Eu querería que o feito dos inmigrantes seguir falando as súas linguas non fose importante para nós, como non é importante na maior parte dos paises que acollen a grandes comunidades de inmigrantes e dialogan culturalmente con elas sen sentirse ameazados.
Non sei se eu tamén vou vello, pero creo que nunca deberamos sentirnos deuses porque perdemos a capacidade de autocrítica, e tamén creo que interpretamos a “resistencia” dun xeito distinto. Eu asumo unha resistencia creativa, a noción de que todos colaboramos nela dende o noso traballo e dende o día a día. O orgullo polo propio é a mellor labazada a quen intenta quitárnolo, de feito o orgullo é unha ferramenta preciosa neste conflicto, pero non debe facernos esquecer que a autocrítica é necesaria.
Ben, xa foron moitos tixolos e xa nos desviamos moito do tema, foi un pracer participar nesta cuestión con vostede e serviume tamén para ordenar moito do meu pensamento embarullado (ás veces precisamos contarllo a alguén para contárnolo tamén a nós mesmos). Por certo, se ficou co meu contacto, faga por facilitarme o seu, creo que vou acabar precisándoo nos próximos meses. Unha aperta.
Vexo que tes máis frescas ca min as materias de Teoría literaria, e até mellor aproveitadas. O asunto é de moito interese, por moito que non poda evitar comparar o caso de Kafka escribindo en alemán e non en checo ao caso dun Agustín Fernández Mallo escribindo desde a súa periferia coruñesa as súas “Nocillas” en castelán e non en galego. Se cadra ambos careceron da pericia suficiente para escribiren nas linguas propias de Praga e A Coruña, e non pretendo xulgalos en ningún sentido por iso. Recoñezo que unha cousa é falar do propio e outra moito máis ousada coñecer as circunstancias alleas, polo que non o digo para cuestinar a actitude desas persoas senón para reflexionar sobre os sistemas literarios.
Dis tamén que “cando se consiga a normalización lingüística (en calquera das normas), a literatura galega seguirá falando desde a periferia.” Cando se consiga a normalización lingüística a xente non falará galego por unha cuestión de resistencia, senón por un hábito natural, e quero pensar que nesa altura a literatura galega terá o seu “centro” porque son fenómenos que non funcionan isolados. Talvez posúa un círculo modesto cun centro humilde, cuantitativamente falando, mais cualitativamente terá todo o que lle pertence a un sistema literario estábel. Non consigo imaxinar, confeso, a normalización lingüística sen a normalización da literatura, que é o máis poderoso factor de prestixio internacional a nivel lingüístico, a quen acompaña cun ronsel de aplausos e louros.
Canto á cuestión das actitudes de resistencia, reafírmome. Continúo a pensar que certa xente que coñezo na literatura galega “escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza” (en termos xerais), e que iso o que demostra é que o galego ten xa algo que ofrecer económica e profesionalmente. Desexaría, nesta liña, que todos os inmigrantes que veñen traballar aquí falasen galego porque era máis fácil traballar na Galiza, os de todo o nivel de cualificación, por suposto, e máis aínda que todos os coruñeses, por exemplo, falasen galego simplemente porque é o idioma do negocio e do futuro. E non sería por unha cuestión de resistencia: o que resiste está no burato, amigo, e nin sabe que ten cu porque só observa na saída o enemigo que o agarda. Será que vou vello, Mario, mais eu preciso algo máis á hora de usar o galego que sentir que estou a erguer unha bandeira, ou a ofrecer os profanos óleos aos últimos celtas. Somos conscientes de que a resistencia é precisa, conscientes da situación subalterna en termos de decisión sociopolítica, mais cando creamos temos que crernos deuses e non milicianos.
Talvez noutro punto non me expliquei ben: dixen “Hai que saír á praza a ofrecer o propio sen opoñerse a ninguén, orgullosos e convencidos de que o traballo feito é interesante.” Quería decir que a actitude de resistencia implica conceptualmente oposición mentres que unha actitude orgullosa do produto propio implica xenerosidade. Algo que me parece necesario para o prestixio dunha cultura é que o propio país se sinta profundamente orgulloso do que cultiva para o mundo (aínda que o venda), moito antes que destacar pola moita resistencia que ofrece á hora da aniquilación. Se cadra fun requintado de máis para o estilo do discurso.
Canto ás hiperdesexadas normalizacións ligüística e literaria, entendo que unhas normalidades non poden existir se as outras: a literaria sen a lingüística, a lingüística sen a literaria, e ambas as dúas sen a política. E, repito, a política cultural debe nacer dos creadores de ideas; os políticos só deberían conseguir un bon prezo á hora de implantala.
Vexo que tes máis frescas ca min as materias de Teoría literaria, e até mellor aproveitadas. O asunto é de moito interese, por moito que non poda evitar comparar o caso de Kafka escribindo en alemán e non en checo ao caso dun Agustín Fernández Mallo escribindo desde a súa periferia coruñesa as súas “Nocillas” en castelán e non en galego. Se cadra ambos careceron da pericia suficiente para escribiren nas linguas propias de Praga e A Coruña, e non pretendo xulgalos en ningún sentido por iso. Recoñezo que unha cousa é falar do propio e outra moito máis ousada coñecer as circunstancias alleas, polo que non o digo para cuestinar a actitude desas persoas senón para reflexionar sobre os sistemas literarios.
Dis tamén que “cando se consiga a normalización lingüística (en calquera das normas), a literatura galega seguirá falando desde a periferia.” Cando se consiga a normalización lingüística a xente non falará galego por unha cuestión de resistencia, senón por un hábito natural, e quero pensar que nesa altura a literatura galega terá o seu “centro” porque son fenómenos que non funcionan isolados. Talvez posúa un círculo modesto cun centro humilde, cuantitativamente falando, mais cualitativamente terá todo o que lle pertence a un sistema literario estábel. Non consigo imaxinar, confeso, a normalización lingüística sen a normalización da literatura, que é o máis poderoso factor de prestixio internacional a nivel lingüístico, a quen acompaña cun ronsel de aplausos e louros.
Canto á cuestión das actitudes de resistencia, reafírmome. Continúo a pensar que certa xente que coñezo na literatura galega “escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza” (en termos xerais), e que iso o que demostra é que o galego ten xa algo que ofrecer económica e profesionalmente. Desexaría, nesta liña, que todos os inmigrantes que veñen traballar aquí falasen galego porque era máis fácil traballar na Galiza, os de todo o nivel de cualificación, por suposto, e máis aínda que todos os coruñeses, por exemplo, falasen galego simplemente porque é o idioma do negocio e do futuro. E non sería por unha cuestión de resistencia: o que resiste está no burato, amigo, e nin sabe que ten cu porque só observa na saída o enemigo que o agarda. Será que vou vello, Mario, mais eu preciso algo máis á hora de usar o galego que sentir que estou a erguer unha bandeira, ou a ofrecer os profanos óleos aos últimos celtas. Somos conscientes de que a resistencia é precisa, conscientes da situación subalterna en termos de decisión sociopolítica, mais cando creamos temos que crernos deuses e non milicianos.
Talvez noutro punto non me expliquei ben: dixen “Hai que saír á praza a ofrecer o propio sen opoñerse a ninguén, orgullosos e convencidos de que o traballo feito é interesante.” Quería decir que a actitude de resistencia implica conceptualmente oposición mentres que unha actitude orgullosa do produto propio implica xenerosidade. Algo que me parece necesario para o prestixio dunha cultura é que o propio país se sinta profundamente orgulloso do que cultiva para o mundo (aínda que o venda), moito antes que destacar pola moita resistencia que ofrece á hora da aniquilación. Se cadra fun requintado de máis para o estilo do discurso.
Canto ás hiperdesexadas normalizacións ligüística e literaria, entendo que unhas normalidades non poden existir se as outras: a literaria sen a lingüística, a lingüística sen a literaria, e ambas as dúas sen a política. E, repito, a política cultural debe nacer dos creadores de ideas; os políticos só deberían conseguir un bon prezo á hora de implantala.
Vexo que tes máis frescas ca min as materias de Teoría literaria, e até mellor aproveitadas. O asunto é de moito interese, por moito que non poda evitar comparar o caso de Kafka escribindo en alemán e non en checo ao caso dun Agustín Fernández Mallo escribindo desde a súa periferia coruñesa as súas “Nocillas” en castelán e non en galego. Se cadra ambos careceron da pericia suficiente para escribiren nas linguas propias de Praga e A Coruña, e non pretendo xulgalos en ningún sentido por iso. Recoñezo que unha cousa é falar do propio e outra moito máis ousada coñecer as circunstancias alleas, polo que non o digo para cuestinar a actitude desas persoas senón para reflexionar sobre os sistemas literarios.
Dis tamén que “cando se consiga a normalización lingüística (en calquera das normas), a literatura galega seguirá falando desde a periferia.” Cando se consiga a normalización lingüística a xente non falará galego por unha cuestión de resistencia, senón por un hábito natural, e quero pensar que nesa altura a literatura galega terá o seu “centro” porque son fenómenos que non funcionan isolados. Talvez posúa un círculo modesto cun centro humilde, cuantitativamente falando, mais cualitativamente terá todo o que lle pertence a un sistema literario estábel. Non consigo imaxinar, confeso, a normalización lingüística sen a normalización da literatura, que é o máis poderoso factor de prestixio internacional a nivel lingüístico, a quen acompaña cun ronsel de aplausos e louros.
Canto á cuestión das actitudes de resistencia, reafírmome. Continúo a pensar que certa xente que coñezo na literatura galega “escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza” (en termos xerais), e que iso o que demostra é que o galego ten xa algo que ofrecer económica e profesionalmente. Desexaría, nesta liña, que todos os inmigrantes que veñen traballar aquí falasen galego porque era máis fácil traballar na Galiza, os de todo o nivel de cualificación, por suposto, e máis aínda que todos os coruñeses, por exemplo, falasen galego simplemente porque é o idioma do negocio e do futuro. E non sería por unha cuestión de resistencia: o que resiste está no burato, amigo, e nin sabe que ten cu porque só observa na saída o enemigo que o agarda. Será que vou vello, Mario, mais eu preciso algo máis á hora de usar o galego que sentir que estou a erguer unha bandeira, ou a ofrecer os profanos óleos aos últimos celtas. Somos conscientes de que a resistencia é precisa, conscientes da situación subalterna en termos de decisión sociopolítica, mais cando creamos temos que crernos deuses e non milicianos.
Talvez noutro punto non me expliquei ben: dixen “Hai que saír á praza a ofrecer o propio sen opoñerse a ninguén, orgullosos e convencidos de que o traballo feito é interesante.” Quería decir que a actitude de resistencia implica conceptualmente oposición mentres que unha actitude orgullosa do produto propio implica xenerosidade. Algo que me parece necesario para o prestixio dunha cultura é que o propio país se sinta profundamente orgulloso do que cultiva para o mundo (aínda que o venda), moito antes que destacar pola moita resistencia que ofrece á hora da aniquilación. Se cadra fun requintado de máis para o estilo do discurso.
Canto ás hiperdesexadas normalizacións ligüística e literaria, entendo que unhas normalidades non poden existir se as outras: a literaria sen a lingüística, a lingüística sen a literaria, e ambas as dúas sen a política. E, repito, a política cultural debe nacer dos creadores de ideas; os políticos só deberían conseguir un bon prezo á hora de implantala.
Co Igrexa topamos, ou acabamos de dar no óso, porque tras rondalo durante un tempo acabamos de chegar a un ponto onde o que destaca é unha diferenza maiormente ideolóxica. Por desgraza non podo compartir o teu concepto de normalidade, do mesmo xeito que non considero un feito positivo nen na direción correcta a “xente que escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza”. Como xa tratei de explicar no anterior comentario: a nosa subxectividade está mediatizada por unha relación de poder, e iso é así en calquera caso e para calquera actitude que tomemos. Non podemos “sair do propio sen opoñernos a ninguén” porque sair do propio é en si mesmo un acto de oposición. “As actitudes de permanente resistencia, comprensíbeis e valorizábeis, son o recoñecemento público do poder do centro imposto”, isto xa o dixera eu, e insisto: as actitudes de non resistencia seguen a ser un recoñecemento do poder do centro imposto, son o recoñecemento máis absoluto da súa autoridade. Sendo “máis orientais” só conseguiremos crear unha relación de dominación orientalista (Edward Said), algo que de momento estamos a facer máis ou menos ben, por certo.
Fun alumno do profesor Even-Zohar, polo que sei que estabamos falando dos Polisistemas, outra cousa é que a miña lectura e aproveitamento da teoría coincida plenamente coas súas exposicións, ou que estea completada con outras lecturas. Ao tempo dígoche que, dende que a coñecín, sempre fun especialmente crítico coa súa outra teoría dos produtores culturais, precisamente porque creo que evita unha serie de análises importantes da realidade, pero non quero extenderme nun tema non central.
De todos xeitos aclaro que en ningún momento falei de facer desaparecer a relación con centro (o cal sería unha absurda aposta pola autarquía), senón minimizar ou destruír a relación de poder. Aquí tamén podemos falar do problema de nomenclatura que nos remite a algo do que xa falei: o noso centro cultural ten que ser o mesmo que o noso centro político? A nosa normalidade ten que mirarse no espello das literaturas con estado e longas tradicións ou temos que fixarnos nas comunidades que coma nós foron periféricas, tiveron unha historia literaria esgazada e mesmo así ou precisamente por iso conseguiron influír a nivel mundial dende a súa periferia?
Resistir non é gastar as enerxías que podemos empregar na creación, porque a creación é, en si mesma, un acto de resistencia e, como todo acto de resistencia, evidencia en si mesmo unha relación de poder.
Sabía que os exemplos de Joyce e Kafka ían traer un comentario, pero é que eu non considero que o noso aproveitamento teña que medirse só en termos lingüísticos. Nós somos unha comunidade oprimida a nivel lingüístico, pero non só a ese nivel, somos tamén unha minoría, e como tal compartimos características coas minorías. O interesante de Kafka e Joyce neste debate é que construíron un proxecto literario dende unha posición periférica e dende a consciencia de falar no nome dunha “literatura menor” (a ese respecto é moi interesante o libro de Deleuze/Guattari sobre Kafka). Debemos darlle á cuestión lingüística unha importancia central, pero non podemos darlle unha importancia absolutista, que nos impida aproveitar outro tipo de discursos. Non somos só iguais ás culturas oprimidas lingüísticamente, temos moito en común coas culturas periféricas (mesmo coas interiores, pero ese é outro debate). A mellor proba disto é que cando se consiga a normalización lingüística (en calquera das normas), a literatura galega seguirá falando desde a periferia.
Concordo en adiar o debate dos estilos literarios, aínda que quero poñer a puntilla: a falta de distinción devén dun rendemento comercial relativamente similar entre unhas obras e outras. A literatura galega segue vendendo moito sobre todo polo feito de ser galega, e ten un mercado tan pequeno que non é operativa a creación do fenómeno “best-seller” ou a especialización editorial en xéneros considerados “subliteratura” (con todo o odioso que ten ese termo). E iso si que é unha consecuencia da periferia (e non a distinción en si mesma, cousa que polo demais, non dixen).
E finalmente concordo coa necesidade dese tipo de persoas, a crúa realidade e o que experiencia me dicta é que non abundan, e na escolla dos intermediarios os medios políticos habitualmente aplican a súa esencia: a política.
Co Igrexa topamos, ou acabamos de dar no óso, porque tras rondalo durante un tempo acabamos de chegar a un ponto onde o que destaca é unha diferenza maiormente ideolóxica. Por desgraza non podo compartir o teu concepto de normalidade, do mesmo xeito que non considero un feito positivo nen na direción correcta a “xente que escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza”. Como xa tratei de explicar no anterior comentario: a nosa subxectividade está mediatizada por unha relación de poder, e iso é así en calquera caso e para calquera actitude que tomemos. Non podemos “sair do propio sen opoñernos a ninguén” porque sair do propio é en si mesmo un acto de oposición. “As actitudes de permanente resistencia, comprensíbeis e valorizábeis, son o recoñecemento público do poder do centro imposto”, isto xa o dixera eu, e insisto: as actitudes de non resistencia seguen a ser un recoñecemento do poder do centro imposto, son o recoñecemento máis absoluto da súa autoridade. Sendo “máis orientais” só conseguiremos crear unha relación de dominación orientalista (Edward Said), algo que de momento estamos a facer máis ou menos ben, por certo.
Fun alumno do profesor Even-Zohar, polo que sei que estabamos falando dos Polisistemas, outra cousa é que a miña lectura e aproveitamento da teoría coincida plenamente coas súas exposicións, ou que estea completada con outras lecturas. Ao tempo dígoche que, dende que a coñecín, sempre fun especialmente crítico coa súa outra teoría dos produtores culturais, precisamente porque creo que evita unha serie de análises importantes da realidade, pero non quero extenderme nun tema non central.
De todos xeitos aclaro que en ningún momento falei de facer desaparecer a relación con centro (o cal sería unha absurda aposta pola autarquía), senón minimizar ou destruír a relación de poder. Aquí tamén podemos falar do problema de nomenclatura que nos remite a algo do que xa falei: o noso centro cultural ten que ser o mesmo que o noso centro político? A nosa normalidade ten que mirarse no espello das literaturas con estado e longas tradicións ou temos que fixarnos nas comunidades que coma nós foron periféricas, tiveron unha historia literaria esgazada e mesmo así ou precisamente por iso conseguiron influír a nivel mundial dende a súa periferia?
Resistir non é gastar as enerxías que podemos empregar na creación, porque a creación é, en si mesma, un acto de resistencia e, como todo acto de resistencia, evidencia en si mesmo unha relación de poder.
Sabía que os exemplos de Joyce e Kafka ían traer un comentario, pero é que eu non considero que o noso aproveitamento teña que medirse só en termos lingüísticos. Nós somos unha comunidade oprimida a nivel lingüístico, pero non só a ese nivel, somos tamén unha minoría, e como tal compartimos características coas minorías. O interesante de Kafka e Joyce neste debate é que construíron un proxecto literario dende unha posición periférica e dende a consciencia de falar no nome dunha “literatura menor” (a ese respecto é moi interesante o libro de Deleuze/Guattari sobre Kafka). Debemos darlle á cuestión lingüística unha importancia central, pero non podemos darlle unha importancia absolutista, que nos impida aproveitar outro tipo de discursos. Non somos só iguais ás culturas oprimidas lingüísticamente, temos moito en común coas culturas periféricas (mesmo coas interiores, pero ese é outro debate). A mellor proba disto é que cando se consiga a normalización lingüística (en calquera das normas), a literatura galega seguirá falando desde a periferia.
Concordo en adiar o debate dos estilos literarios, aínda que quero poñer a puntilla: a falta de distinción devén dun rendemento comercial relativamente similar entre unhas obras e outras. A literatura galega segue vendendo moito sobre todo polo feito de ser galega, e ten un mercado tan pequeno que non é operativa a creación do fenómeno “best-seller” ou a especialización editorial en xéneros considerados “subliteratura” (con todo o odioso que ten ese termo). E iso si que é unha consecuencia da periferia (e non a distinción en si mesma, cousa que polo demais, non dixen).
E finalmente concordo coa necesidade dese tipo de persoas, a crúa realidade e o que experiencia me dicta é que non abundan, e na escolla dos intermediarios os medios políticos habitualmente aplican a súa esencia: a política.
O teu comentario suxíreme que fale do meu concepto de “normalidade”. Creo que hoxe xa hai xente que non escribe en galego para defender a lingua, por moito que facelo implique un apoio á mesma; xente que escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza, por exemplo. E isto paréceme un sintoma de normalidade incipiente. As actitudes de permanente resistencia, comprensíbeis e valorizábeis, son o recoñecemento público do poder do centro imposto. Temos que ser máis orientais, copiando o que nos interesa do mundo, se cadra, mais facéndoo noso, e vendendo o noso máis universal como particularidade inédita. Hai que saír á praza a ofrecer o propio sen opoñerse a ninguén, orgullosos e convencidos de que o traballo feito é interesante.
A miña reflexión centro/periferia, aínda que non o recoñecín por non entrar en maiores erudicións, parte da Teoría dos polisistemas de Itamar Even-Zohar, ben coñecido por Compostela. Creo que fornece un esquema que serve para entender a dinámica dos sitemas literarios principais e secundarios. Eu digo: non anulemos ningunha relación co centro, senón mudemos a relación comezando por decidirnos a ser produtores de ideas e obras. Para iso temos que desexar ser normais: eu propoño que decidamos agora que mañá mesmo amañeceremos normais. Se agardamos o recoñecemento centralista do noso “desexo de ser” é como se pediramos permiso para invertir a realidade: non o tivemos e non o imos ter. Se somos un espello non temos unha imaxe propia; se nos enfrentamos gastamos en resistir as enerxías que nos fan falta para crear. Estamos determinados polas circunstacias é certo, mais se determinamos mudar a nosa visión do mundo mudarán as circunstacias.
Lembro aquel conto árabe en que un príncipe para ser rei debía enfrentarse a un león. Como tiña medo pasou parte da vida a evitar a coroación viaxando polo mundo. Un día, farto de fuxir, decidiu darse por morto e enfrentarse ao destino: cando o tivo ante si o león resultou ser para el inofensivo. Con isto quero dicir que estou farto de ouvir críticas e lamentos, así como firmemente convencido de que apoiarei os proxectos de futuro que se me presenten.
Joyce era irlandés e Kafka checo. E aínda que o primeiro podía telo difícil para escribir en gaélico o segundo tamén decidiu non usar a lingua propia e integrarse nun sistema literario non periférico. Este último era aínda así tan tanxencial el mesmo que non quixo que os seus escritos perdurasen e solicitou que fosen destruídos. Non sei moi ben por onde queres aproveitar estes exemplos para o caso galego, dos que eu tampouco coñezo os particulares (hai que andar con tino porque as razóns persoais poden ser complexas). Outra cousa é como interpretamos moi a posteriori a importancia histórica das obras. O noso Manuel Antonio é relevante desde hai 30 ou 40 anos, aproximadamente. Por moito que se fale hoxe do seu manifesto pasou na altura como unha trastada desatendida.
Non creo que a distinción entre literatura comercial e experimental sexa produto da periferia. Creo que é o sinal dos tempos, e acontece que aquí, como é obvio, case todo se ten que vender como experimental ou vangardista aínda que sexa un experimento que polo mundo adiante teña máis de 70 anos de idade. Aquí entraríamos nun debate sobre os estilos literarios da actualidade, o que sen dúbida merece un debate diferente e non menos interesante.
Eu tampouco “creo que sexa necesario “espírito humanístico” para sentirse ofendidos pola negación da nosa literatura e a consideración do galego como un dialecto”, mais si que a síntese das necesidades debe vir de persoas con altura intelectual. Persoas lúcidas e comprometidas, non asimiladas ao poder, independentes e non permanentes. Unha vez deseñados os obxectivos e os medios os políticos só deberían xerir os recursos para a debida satisfacción das necesidades determinadas: promoción de creadores, formación, divulgación, etc.
O teu comentario suxíreme que fale do meu concepto de “normalidade”. Creo que hoxe xa hai xente que non escribe en galego para defender a lingua, por moito que facelo implique un apoio á mesma; xente que escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza, por exemplo. E isto paréceme un sintoma de normalidade incipiente. As actitudes de permanente resistencia, comprensíbeis e valorizábeis, son o recoñecemento público do poder do centro imposto. Temos que ser máis orientais, copiando o que nos interesa do mundo, se cadra, mais facéndoo noso, e vendendo o noso máis universal como particularidade inédita. Hai que saír á praza a ofrecer o propio sen opoñerse a ninguén, orgullosos e convencidos de que o traballo feito é interesante.
A miña reflexión centro/periferia, aínda que non o recoñecín por non entrar en maiores erudicións, parte da Teoría dos polisistemas de Itamar Even-Zohar, ben coñecido por Compostela. Creo que fornece un esquema que serve para entender a dinámica dos sitemas literarios principais e secundarios. Eu digo: non anulemos ningunha relación co centro, senón mudemos a relación comezando por decidirnos a ser produtores de ideas e obras. Para iso temos que desexar ser normais: eu propoño que decidamos agora que mañá mesmo amañeceremos normais. Se agardamos o recoñecemento centralista do noso “desexo de ser” é como se pediramos permiso para invertir a realidade: non o tivemos e non o imos ter. Se somos un espello non temos unha imaxe propia; se nos enfrentamos gastamos en resistir as enerxías que nos fan falta para crear. Estamos determinados polas circunstacias é certo, mais se determinamos mudar a nosa visión do mundo mudarán as circunstacias.
Lembro aquel conto árabe en que un príncipe para ser rei debía enfrentarse a un león. Como tiña medo pasou parte da vida a evitar a coroación viaxando polo mundo. Un día, farto de fuxir, decidiu darse por morto e enfrentarse ao destino: cando o tivo ante si o león resultou ser para el inofensivo. Con isto quero dicir que estou farto de ouvir críticas e lamentos, así como firmemente convencido de que apoiarei os proxectos de futuro que se me presenten.
Joyce era irlandés e Kafka checo. E aínda que o primeiro podía telo difícil para escribir en gaélico o segundo tamén decidiu non usar a lingua propia e integrarse nun sistema literario non periférico. Este último era aínda así tan tanxencial el mesmo que non quixo que os seus escritos perdurasen e solicitou que fosen destruídos. Non sei moi ben por onde queres aproveitar estes exemplos para o caso galego, dos que eu tampouco coñezo os particulares (hai que andar con tino porque as razóns persoais poden ser complexas). Outra cousa é como interpretamos moi a posteriori a importancia histórica das obras. O noso Manuel Antonio é relevante desde hai 30 ou 40 anos, aproximadamente. Por moito que se fale hoxe do seu manifesto pasou na altura como unha trastada desatendida.
Non creo que a distinción entre literatura comercial e experimental sexa produto da periferia. Creo que é o sinal dos tempos, e acontece que aquí, como é obvio, case todo se ten que vender como experimental ou vangardista aínda que sexa un experimento que polo mundo adiante teña máis de 70 anos de idade. Aquí entraríamos nun debate sobre os estilos literarios da actualidade, o que sen dúbida merece un debate diferente e non menos interesante.
Eu tampouco “creo que sexa necesario “espírito humanístico” para sentirse ofendidos pola negación da nosa literatura e a consideración do galego como un dialecto”, mais si que a síntese das necesidades debe vir de persoas con altura intelectual. Persoas lúcidas e comprometidas, non asimiladas ao poder, independentes e non permanentes. Unha vez deseñados os obxectivos e os medios os políticos só deberían xerir os recursos para a debida satisfacción das necesidades determinadas: promoción de creadores, formación, divulgación, etc.
O teu comentario suxíreme que fale do meu concepto de “normalidade”. Creo que hoxe xa hai xente que non escribe en galego para defender a lingua, por moito que facelo implique un apoio á mesma; xente que escribe en galego porque é máis fácil publicar na Galiza, por exemplo. E isto paréceme un sintoma de normalidade incipiente. As actitudes de permanente resistencia, comprensíbeis e valorizábeis, son o recoñecemento público do poder do centro imposto. Temos que ser máis orientais, copiando o que nos interesa do mundo, se cadra, mais facéndoo noso, e vendendo o noso máis universal como particularidade inédita. Hai que saír á praza a ofrecer o propio sen opoñerse a ninguén, orgullosos e convencidos de que o traballo feito é interesante.
A miña reflexión centro/periferia, aínda que non o recoñecín por non entrar en maiores erudicións, parte da Teoría dos polisistemas de Itamar Even-Zohar, ben coñecido por Compostela. Creo que fornece un esquema que serve para entender a dinámica dos sitemas literarios principais e secundarios. Eu digo: non anulemos ningunha relación co centro, senón mudemos a relación comezando por decidirnos a ser produtores de ideas e obras. Para iso temos que desexar ser normais: eu propoño que decidamos agora que mañá mesmo amañeceremos normais. Se agardamos o recoñecemento centralista do noso “desexo de ser” é como se pediramos permiso para invertir a realidade: non o tivemos e non o imos ter. Se somos un espello non temos unha imaxe propia; se nos enfrentamos gastamos en resistir as enerxías que nos fan falta para crear. Estamos determinados polas circunstacias é certo, mais se determinamos mudar a nosa visión do mundo mudarán as circunstacias.
Lembro aquel conto árabe en que un príncipe para ser rei debía enfrentarse a un león. Como tiña medo pasou parte da vida a evitar a coroación viaxando polo mundo. Un día, farto de fuxir, decidiu darse por morto e enfrentarse ao destino: cando o tivo ante si o león resultou ser para el inofensivo. Con isto quero dicir que estou farto de ouvir críticas e lamentos, así como firmemente convencido de que apoiarei os proxectos de futuro que se me presenten.
Joyce era irlandés e Kafka checo. E aínda que o primeiro podía telo difícil para escribir en gaélico o segundo tamén decidiu non usar a lingua propia e integrarse nun sistema literario non periférico. Este último era aínda así tan tanxencial el mesmo que non quixo que os seus escritos perdurasen e solicitou que fosen destruídos. Non sei moi ben por onde queres aproveitar estes exemplos para o caso galego, dos que eu tampouco coñezo os particulares (hai que andar con tino porque as razóns persoais poden ser complexas). Outra cousa é como interpretamos moi a posteriori a importancia histórica das obras. O noso Manuel Antonio é relevante desde hai 30 ou 40 anos, aproximadamente. Por moito que se fale hoxe do seu manifesto pasou na altura como unha trastada desatendida.
Non creo que a distinción entre literatura comercial e experimental sexa produto da periferia. Creo que é o sinal dos tempos, e acontece que aquí, como é obvio, case todo se ten que vender como experimental ou vangardista aínda que sexa un experimento que polo mundo adiante teña máis de 70 anos de idade. Aquí entraríamos nun debate sobre os estilos literarios da actualidade, o que sen dúbida merece un debate diferente e non menos interesante.
Eu tampouco “creo que sexa necesario “espírito humanístico” para sentirse ofendidos pola negación da nosa literatura e a consideración do galego como un dialecto”, mais si que a síntese das necesidades debe vir de persoas con altura intelectual. Persoas lúcidas e comprometidas, non asimiladas ao poder, independentes e non permanentes. Unha vez deseñados os obxectivos e os medios os políticos só deberían xerir os recursos para a debida satisfacción das necesidades determinadas: promoción de creadores, formación, divulgación, etc.
Respondo primeiro ao comentario que deixaches no de Brétemas (xa podiamos abrir un blogue entre todos para axilizar o debate :-). Cando me refería aí a centro debín empregalo con maiúscula, xa que falaba en concreto da proposta Instituto Rosalía de Castro ou Oficina do Libro do ponto 5, é non pretendía referirme á dicotomía centro/periferia nen moito menos a “centro ideolóxico”.
Respecto ao que dis aquí, concordo absolutamente coa noción de “nós”. Cando falo de “axentes culturais” refírome a todo o que actúa como tal en relación á cultura galega: dende un libreiro dunha vila pequena ou unha persoa que participa nun clube de lectura, até escritores, editores ou xornalistas. Porén tamén recoñezo nesa heteroxeneidade unhas liñas principais que permiten falar dunha unidade de acción ideolóxica, aína que se limite a un mínimo común como a defensa da lingua. Non esquezamos tamén que todos eses “axentes culturais” son unha porcentaxe proporcional e numérica moi pequena dentro do país (podemos sacar as porcentaxes do número de lectores en galego, por exemplo).
No tema centro/periferia se cadra poida aludirse á teoría foucaultiana da “productividade do poder”, no sentido de que a subxectividade do oprimido está predeterminada polo exercicio de poder do opresor. Tal e como eu o entendo, esa situación colócanos como galegos nunha caleixa sen saída: non hai ningún xeito de anular a relación de poder que nos relaciona co centro. Cando dis “O problema de ser periferia é que o centro decide os parámetros con que todo se valora”, dis unha verdade coma un templo, pero falta a perspectiva de que cando “queremos ser normais” tamén acudimos aos mesmos parámetros que veñen dados polo centro. Cal é o referente desa normalidade? A maior parte dos casos nos que escoito a expresión “normalizar” evocan un referente que procede sempre da mesma cultura ou se basea en exemplos supostamente similares a nós pero que teñen alguha característica fundamental que nós nunca conseguimos (unha lingua asumida pola súa poboación, un estado propio, etc…).
A relación de poder que nos une co centro é sempre a mesma e non vai desaparecer do día para a noite. E aquí evidentemente só nos caben dúas posturas: actuar tomando o centro como espello e que nos predetermine “positivamente”, actuando como se a relación de poder con el non existise, e imitando as súas tendencias; ou ben negándonos ao sometemento, recoñecer a relación de poder, asumila e traballar para destruíla ou minimizala até a súa última expresión. En ningún dos dous casos somos “libres para crear”, nas dúas estamos predeterminad@s de xeitos distintos, pero se cadra eu crea inxenuamente que coa segunda podemos chegar a selo algún día.
En canto ás obras importantes escritas dende a periferia vou aludir a un gosto persoal que me parece abondo exemplificativo. “Método”, a pentaloxía de Chus Pato que comezou con M-Talá, e do que creo firmemente que non sería posíbel que xurdise nunha cultura non periférica, aínda que só fose por unha cuestión editorial. E non só, ocórrenseme moitos exemplos similares (Joyce, Kafka…), pero sería complicar moito o debate.
Tamén é certo que neste país temos bastante embarullada a distinción entre literatura puramente comercial e literatura experimental. E non digo que a distinción teña que existir forzosamente: ese feito é outro produto da nosa localización periférica. De feito, hai moitísimos autores que choutan alegremente duha para outra. Porén si que existe unha consecuencia negativa desa falta de perspectiva: e é que cando falamos nestes termos non sabemos se o importante é ser quen máis libros vende ou exporta, ou ser unha literatura verdadeiramente influínte que chame a atención de comparatistas e humanistas. As dúas opcións son lexítimas e necesarias (de feito están en determinada medida intrincadas, pero non nos imos extender máis). Con todo o respeito que me merecen ambos, creo que se cadra Arturo Casas e o camarada Brétemas non falen do mesmo cando falan en determinados pontos.
E finalmente: os políticos veñen e van, é certo, pero un dos seus deberes é defendernos como comunidade e representar os nosos valores, e iso non é desculpábel por parte de ningunha ideoloxía política. Non estou falando de reclamar o dereito a autodeterminación, estou falando de cando (como no caso de Steiner, que hai moitos outros) se denigra publica e explícitamente á nosa cultura. Non creo que sexa necesario “espírito humanístico” para sentirse ofendidos pola negación da nosa literatura e a consideración do galego como un dialecto, só é necesaria unha pouca de cultura xeral.
Polo demais tamén creo que non lles corresponde “crear cultura”, pero si difundila e valerlle, o problema é o xeito no que en ocasións tratan de facelo, e tamén os poucos escrúpulos de moitos dos supostos “humanistas” que empregan para tales fins.
Respondo primeiro ao comentario que deixaches no de Brétemas (xa podiamos abrir un blogue entre todos para axilizar o debate :-). Cando me refería aí a centro debín empregalo con maiúscula, xa que falaba en concreto da proposta Instituto Rosalía de Castro ou Oficina do Libro do ponto 5, é non pretendía referirme á dicotomía centro/periferia nen moito menos a “centro ideolóxico”.
Respecto ao que dis aquí, concordo absolutamente coa noción de “nós”. Cando falo de “axentes culturais” refírome a todo o que actúa como tal en relación á cultura galega: dende un libreiro dunha vila pequena ou unha persoa que participa nun clube de lectura, até escritores, editores ou xornalistas. Porén tamén recoñezo nesa heteroxeneidade unhas liñas principais que permiten falar dunha unidade de acción ideolóxica, aína que se limite a un mínimo común como a defensa da lingua. Non esquezamos tamén que todos eses “axentes culturais” son unha porcentaxe proporcional e numérica moi pequena dentro do país (podemos sacar as porcentaxes do número de lectores en galego, por exemplo).
No tema centro/periferia se cadra poida aludirse á teoría foucaultiana da “productividade do poder”, no sentido de que a subxectividade do oprimido está predeterminada polo exercicio de poder do opresor. Tal e como eu o entendo, esa situación colócanos como galegos nunha caleixa sen saída: non hai ningún xeito de anular a relación de poder que nos relaciona co centro. Cando dis “O problema de ser periferia é que o centro decide os parámetros con que todo se valora”, dis unha verdade coma un templo, pero falta a perspectiva de que cando “queremos ser normais” tamén acudimos aos mesmos parámetros que veñen dados polo centro. Cal é o referente desa normalidade? A maior parte dos casos nos que escoito a expresión “normalizar” evocan un referente que procede sempre da mesma cultura ou se basea en exemplos supostamente similares a nós pero que teñen alguha característica fundamental que nós nunca conseguimos (unha lingua asumida pola súa poboación, un estado propio, etc…).
A relación de poder que nos une co centro é sempre a mesma e non vai desaparecer do día para a noite. E aquí evidentemente só nos caben dúas posturas: actuar tomando o centro como espello e que nos predetermine “positivamente”, actuando como se a relación de poder con el non existise, e imitando as súas tendencias; ou ben negándonos ao sometemento, recoñecer a relación de poder, asumila e traballar para destruíla ou minimizala até a súa última expresión. En ningún dos dous casos somos “libres para crear”, nas dúas estamos predeterminad@s de xeitos distintos, pero se cadra eu crea inxenuamente que coa segunda podemos chegar a selo algún día.
En canto ás obras importantes escritas dende a periferia vou aludir a un gosto persoal que me parece abondo exemplificativo. “Método”, a pentaloxía de Chus Pato que comezou con M-Talá, e do que creo firmemente que non sería posíbel que xurdise nunha cultura non periférica, aínda que só fose por unha cuestión editorial. E non só, ocórrenseme moitos exemplos similares (Joyce, Kafka…), pero sería complicar moito o debate.
Tamén é certo que neste país temos bastante embarullada a distinción entre literatura puramente comercial e literatura experimental. E non digo que a distinción teña que existir forzosamente: ese feito é outro produto da nosa localización periférica. De feito, hai moitísimos autores que choutan alegremente duha para outra. Porén si que existe unha consecuencia negativa desa falta de perspectiva: e é que cando falamos nestes termos non sabemos se o importante é ser quen máis libros vende ou exporta, ou ser unha literatura verdadeiramente influínte que chame a atención de comparatistas e humanistas. As dúas opcións son lexítimas e necesarias (de feito están en determinada medida intrincadas, pero non nos imos extender máis). Con todo o respeito que me merecen ambos, creo que se cadra Arturo Casas e o camarada Brétemas non falen do mesmo cando falan en determinados pontos.
E finalmente: os políticos veñen e van, é certo, pero un dos seus deberes é defendernos como comunidade e representar os nosos valores, e iso non é desculpábel por parte de ningunha ideoloxía política. Non estou falando de reclamar o dereito a autodeterminación, estou falando de cando (como no caso de Steiner, que hai moitos outros) se denigra publica e explícitamente á nosa cultura. Non creo que sexa necesario “espírito humanístico” para sentirse ofendidos pola negación da nosa literatura e a consideración do galego como un dialecto, só é necesaria unha pouca de cultura xeral.
Polo demais tamén creo que non lles corresponde “crear cultura”, pero si difundila e valerlle, o problema é o xeito no que en ocasións tratan de facelo, e tamén os poucos escrúpulos de moitos dos supostos “humanistas” que empregan para tales fins.
Grazas, Folerpa, polas súas amábeis palabras. É agradábel contar con vostede.
Grazas, Folerpa, polas súas amábeis palabras. É agradábel contar con vostede.
Grazas, Folerpa, polas súas amábeis palabras. É agradábel contar con vostede.
Grazas, Folerpa, polas súas amábeis palabras. É agradábel contar con vostede.
levita:
Que o problema é a ausencia dunha política cultural profunda é para min certo, e cónstame que para outros que xa se manifestaron no debate. Ora, onde non estou de acordo é en que os políticos de profesión, é dicir, os gobernantes deban facer outra cousa que levar a termo esa política. Porque esa política non pode nacer das súas necesidades de perpetuarse no poder senón das necesidades patentizadas pola comunidade intelectual. Como veño de dicir acima, e dicía con auténtico saber Agostinho da Silva, os políticos verdadeiros deben asumir o reto de servir as necesidades culturais do país.
levita:
Que o problema é a ausencia dunha política cultural profunda é para min certo, e cónstame que para outros que xa se manifestaron no debate. Ora, onde non estou de acordo é en que os políticos de profesión, é dicir, os gobernantes deban facer outra cousa que levar a termo esa política. Porque esa política non pode nacer das súas necesidades de perpetuarse no poder senón das necesidades patentizadas pola comunidade intelectual. Como veño de dicir acima, e dicía con auténtico saber Agostinho da Silva, os políticos verdadeiros deben asumir o reto de servir as necesidades culturais do país.
Mario:
Despois de lido o teu post, creo que moitos somos os que desexamos abandonar ese tal “embiguismo xeralizado”, e o seu contrario: a crítica devastadora de todo o que fai o veciño. Entendo que Arturo Casas apunta nesa dirección cando fala de que non chega con sempre “falarmos para dentro”.
Por outro lado, eu tamén penso que o que descoñeza un individuo, por insigne que sexa, non debe ser unha preocupación institucional mais antes, se o consideramos así razoabelmente, un motivo para reflexionar sobre a falta de proxección no exterior.
Finalmente, cando falamos de NÓS temos que recoñecer que na realidade somos heteroxéneos: profesores universitarios, editores, escritores recoñecidos, escritores a traballar polo recoñecemento, profesores na corda bamba laboral, editores implicados en negocios aínda inestábeis, obreiros que queren ser escritores, é dicir, amigos e descoñecidos, intelectuais de diferentes tallas e talentos con diferentes espectativas. Persoas, en definitiva, que non somos rebaño como nalgúns discursos aparentan. En tanta diversidade é preciso paciencia e tacto.
O problema de ser periferia é que o centro decide os parámetros con que todo se valora. Se moitas obras relevantes se teñen escrito desde a periferia non por iso son o boas que son, nin polo contrario. O que acontece é que un centro ideolóxico non está supeditado aos intereses de grupos alleos, porque crea para si e irradia para o exterior a bondade do seu esforzo. O sentimento periférico implica unha posición reactiva, e por tanto, en certo modo existe en tanto se opón ao centro. Isto provoca unha identificación relativa, que se alimenta da personalidade principal. Trátase de ser o máis libres posíbel para crear, non de valorar a creación por oposición á creación de outros. Debe nacer unha personalidade propia, sen deixar de interactuar con outras realidades. Creo que o mellor sentido de “normalizar” é este, para alén das estratexias continxentes. Ser normal, tanto un individuo como unha comunidade, se o son en verdade, é pensar e decidir por un mesmo.
Que hai paisanos moi conformistas? Que os hai permanentemente desconformes? A maioría dos primeiros probablemente non teñen talento e a maioría dos segundos calan en canto se lles enche a boca. Isto tamén é ser normal, e apesar disto podemos refundar a cultura, se me permiten o entusiasmo, ou ao menos crear a personalidade do país, se teño que ser máis preciso.
Os políticos veñen e van, son xestores de recursos que non teñen o cometido de ser sorprendentemente creativos. Mesmo diría que os poderes económicos impiden que podan selo, coa disculpa de que coas cousas de comer non se xoga. Ora, nas cuestións de profundidade intelectual os que teñen que propor e crear estratexias son as persoas de espírito humanístico, se é que de cultura estamos a falar. Os políticos que poñan o diñeiro que corresponda nos lugares en que o ben común cultural o precisa. Os políticos teñen o verdadeiro reto de servir as necesidades da cultura (entre elas a divulgación), non de creala.
Mario:
Despois de lido o teu post, creo que moitos somos os que desexamos abandonar ese tal “embiguismo xeralizado”, e o seu contrario: a crítica devastadora de todo o que fai o veciño. Entendo que Arturo Casas apunta nesa dirección cando fala de que non chega con sempre “falarmos para dentro”.
Por outro lado, eu tamén penso que o que descoñeza un individuo, por insigne que sexa, non debe ser unha preocupación institucional mais antes, se o consideramos así razoabelmente, un motivo para reflexionar sobre a falta de proxección no exterior.
Finalmente, cando falamos de NÓS temos que recoñecer que na realidade somos heteroxéneos: profesores universitarios, editores, escritores recoñecidos, escritores a traballar polo recoñecemento, profesores na corda bamba laboral, editores implicados en negocios aínda inestábeis, obreiros que queren ser escritores, é dicir, amigos e descoñecidos, intelectuais de diferentes tallas e talentos con diferentes espectativas. Persoas, en definitiva, que non somos rebaño como nalgúns discursos aparentan. En tanta diversidade é preciso paciencia e tacto.
O problema de ser periferia é que o centro decide os parámetros con que todo se valora. Se moitas obras relevantes se teñen escrito desde a periferia non por iso son o boas que son, nin polo contrario. O que acontece é que un centro ideolóxico non está supeditado aos intereses de grupos alleos, porque crea para si e irradia para o exterior a bondade do seu esforzo. O sentimento periférico implica unha posición reactiva, e por tanto, en certo modo existe en tanto se opón ao centro. Isto provoca unha identificación relativa, que se alimenta da personalidade principal. Trátase de ser o máis libres posíbel para crear, non de valorar a creación por oposición á creación de outros. Debe nacer unha personalidade propia, sen deixar de interactuar con outras realidades. Creo que o mellor sentido de “normalizar” é este, para alén das estratexias continxentes. Ser normal, tanto un individuo como unha comunidade, se o son en verdade, é pensar e decidir por un mesmo.
Que hai paisanos moi conformistas? Que os hai permanentemente desconformes? A maioría dos primeiros probablemente non teñen talento e a maioría dos segundos calan en canto se lles enche a boca. Isto tamén é ser normal, e apesar disto podemos refundar a cultura, se me permiten o entusiasmo, ou ao menos crear a personalidade do país, se teño que ser máis preciso.
Os políticos veñen e van, son xestores de recursos que non teñen o cometido de ser sorprendentemente creativos. Mesmo diría que os poderes económicos impiden que podan selo, coa disculpa de que coas cousas de comer non se xoga. Ora, nas cuestións de profundidade intelectual os que teñen que propor e crear estratexias son as persoas de espírito humanístico, se é que de cultura estamos a falar. Os políticos que poñan o diñeiro que corresponda nos lugares en que o ben común cultural o precisa. Os políticos teñen o verdadeiro reto de servir as necesidades da cultura (entre elas a divulgación), non de creala.
Mario:
Despois de lido o teu post, creo que moitos somos os que desexamos abandonar ese tal “embiguismo xeralizado”, e o seu contrario: a crítica devastadora de todo o que fai o veciño. Entendo que Arturo Casas apunta nesa dirección cando fala de que non chega con sempre “falarmos para dentro”.
Por outro lado, eu tamén penso que o que descoñeza un individuo, por insigne que sexa, non debe ser unha preocupación institucional mais antes, se o consideramos así razoabelmente, un motivo para reflexionar sobre a falta de proxección no exterior.
Finalmente, cando falamos de NÓS temos que recoñecer que na realidade somos heteroxéneos: profesores universitarios, editores, escritores recoñecidos, escritores a traballar polo recoñecemento, profesores na corda bamba laboral, editores implicados en negocios aínda inestábeis, obreiros que queren ser escritores, é dicir, amigos e descoñecidos, intelectuais de diferentes tallas e talentos con diferentes espectativas. Persoas, en definitiva, que non somos rebaño como nalgúns discursos aparentan. En tanta diversidade é preciso paciencia e tacto.
O problema de ser periferia é que o centro decide os parámetros con que todo se valora. Se moitas obras relevantes se teñen escrito desde a periferia non por iso son o boas que son, nin polo contrario. O que acontece é que un centro ideolóxico non está supeditado aos intereses de grupos alleos, porque crea para si e irradia para o exterior a bondade do seu esforzo. O sentimento periférico implica unha posición reactiva, e por tanto, en certo modo existe en tanto se opón ao centro. Isto provoca unha identificación relativa, que se alimenta da personalidade principal. Trátase de ser o máis libres posíbel para crear, non de valorar a creación por oposición á creación de outros. Debe nacer unha personalidade propia, sen deixar de interactuar con outras realidades. Creo que o mellor sentido de “normalizar” é este, para alén das estratexias continxentes. Ser normal, tanto un individuo como unha comunidade, se o son en verdade, é pensar e decidir por un mesmo.
Que hai paisanos moi conformistas? Que os hai permanentemente desconformes? A maioría dos primeiros probablemente non teñen talento e a maioría dos segundos calan en canto se lles enche a boca. Isto tamén é ser normal, e apesar disto podemos refundar a cultura, se me permiten o entusiasmo, ou ao menos crear a personalidade do país, se teño que ser máis preciso.
Os políticos veñen e van, son xestores de recursos que non teñen o cometido de ser sorprendentemente creativos. Mesmo diría que os poderes económicos impiden que podan selo, coa disculpa de que coas cousas de comer non se xoga. Ora, nas cuestións de profundidade intelectual os que teñen que propor e crear estratexias son as persoas de espírito humanístico, se é que de cultura estamos a falar. Os políticos que poñan o diñeiro que corresponda nos lugares en que o ben común cultural o precisa. Os políticos teñen o verdadeiro reto de servir as necesidades da cultura (entre elas a divulgación), non de creala.
Perfecto, Alfredo, coma sempre poñendo algo de sentidiño no debate.
Steiner non é inocente, pertence a un pobo demasiado antigo como para permitirse espontaneidades referidas a aspectos da civilización. Esqueceu xa o tributo pagado á espontaneidade da fermosa besta loira?. Steiner pairou no recoñecimento, no premio, na recepción como Maior Humanista Mundial e inferencialmente mostrou o seu agradecemento congratulándose co discurso de dominación cultural español. Non foi ignorancia, senón saber, un saber oportunista de gañador, que se entrega a unha falsa espontaneidade loira pretendendo esquecer os cabelos de cinza Sulamit.
Pero non é o de máis relevancia a intencionalidade de Steiner, senón cómo o nos afecta o espello mediático Cruz-Steiner, porque ao fin na construción dunha identidade reaccionamos con orgullo ou mortificación á opinión que temos da opinión que os outros teñen de nós.
Dende a mortificación actívanse todo tipo de resistencias ao autorrecoñecemento, e operan todos os complexos derivados dunha conceptualización identitaria subsidaria e patolóxica, négase futuro á identidade e por tanto afírmase a inutilidade de elaborar estratexias, porque o futuro estaría restrinxido a subsistir cuidando do peculiar, do étnico, do local, e resultaría imposíbel ou ridículo tentar ensarillar a nosa cultura no mundo.
Dende o orgullo, o “conatus” de indignación tende a afirmar o que aparece como evidente, que toda cultura é universal, e que nós temos contribuído a esa universalidade con achádegos culturais de primeira orde na literatura. O problema non sería pois, a nosa cultura, os seus aspectos ontolóxicos, senón a necesidade dunha política cultural.
As políticas culturais xurden cando se identifica unha creba entre unhas actividades estéticas, morais, intelectuais e a emerxencia dun tipo de sociedade que degrada estos valores, dificultando, cando non obstruíndo o desenvolvemento das facultades humanas. A súa acción estaría encamiñada a compensar e facilitar a formación das persoas, pondo á súa disposición os recursos necesarios para que obteñan eses bens culturais. Entre eses recursos estarían aqueles que permiten e facilitan o noso inserimento dialóxico no mundo, sen mediacións constritivas, redutivas ou represivas.
O “conatus” de indignación provocado por Steiner-Cruz é o síntoma da carencia dunha política cultural galega. Mais o problema non é o de elaboración das estratexias, nin da súa concepción, o problema é fundamental e basicamente político. O problema cínguese a existencia ou non existencia duns políticos capaces e dispostos a correr riscos e apostar seriamente por unha cultura, a súa, para inserila nas redes de significación globais, conscientes de que canto máis vital se mostre a nosa cultura, máis difícil vai ser que cumpra unha misión conciliadora con España, e canto máis conciliadora se mostre, tanto máis inoperante vai resultar.
Ao fin da política non se libra ningúen, nin aqueles que nos refuxiamos na cultura, así que haberá que demandar políticos competentes que non se durman na xestión do dado a xestionar por outros e se apliquen a xestionar o noso ainda que non sexa dado e deba ser arrincado.
Ben, algo quedou polo meu blogue. Un saúdo.