Entre dois rios e outras noites, de Ana Luísa Amaral

Con esta obra, Entre dois rios e outras noites, Ana Luísa Amaral fíxose merecedora neste xuño pasado do Grande Prémio de Poesia da Associação Portuguesa de Escritores. É opinión común que esta autora inflúe decisivamente na temática da poesía contemporánea de autoría feminina en Portugal. Así como é corrente para ela nas súas obras cuestionarse a orixe da poesía e a lexitimidade para escribir versos, nesta ocasión entra abertamente na reflexión metapoética através dun recurso ben explícito: inclúe prosas poéticas entre os versos que, baixo aspecto aparente de incertas didascalias, acrecentan consideracións poéticas máis á solta, estendidas nas marxes amplas da páxina, o que fornece momentos de respiración mansa sen os sobresaltos do verso curto.

De moitos é coñecido que Amaral gusta do xogo de reinterpretar e reescribir a literatura portuguesa, facendo dela unha parodia que ao mesmo tempo é homenaxe e crítica. Efectivamente, resaltan de modo impactante nesta obra as sonoridades clásicas do verso, así como a recorrente presenza da desprezada rima, talvez por iso unha das maiores transgresións posíbeis destes tempos. Estes recursos, unidos á presentación de temas sobre personaxes bíblicas (Jacob), científicas (Newton), cantantes (Vinicius) e mesmo anglicismos dá lugar a un particular collage como proposta estética principal: “E agora, o quê? Pergunto-me, interrogo-me, / faço das linhas coração. E chovo-me: / miríade em band-aids, tão veloz: / é que fico na mesma catatónica, / meio estúpida, letárgica, lacónica, / se torno en verso, e minha, a tua voz.” Proposta que, nalgún momento, semella ser conscientemente o contributo da autora para a poesía da postmodernidade: “[…] a Autora Derramada, / que é de nome ausente, / como convém a post-moderna autora.” Chegando até ás tentativas evidentes de versificar unha autopoética: “Depois, tecer um anel de fogo / em torno destes versos, / cindi-los de tal forma que reste / nem palabra – só a mais depurada / sensação, epifania da mais pura dor”.

Segundo a propia autora, nesta obra, organizada en seccións, ofrece unha linguaxe máis libre que nas anteriores. Efectivamente, valoramos no libro a elaboración dunha poesía que tende á simplicidade sintáctica e plástica, que tece o poema cun verso que funciona a modo de “fio simples”, mais consideramos tamén que tal suporte raras veces ofrece o folgo metafísico que pretende. Vemos, si, unha proposta que mestura ritmos clásicos con estruturas versais minimalistas, temas clásicos e antigos con asuntos modernos e cotiáns, e recoñecemos a vontade de entregar novas fórmulas para a época, mais os poemas tratan demasiadas veces asuntos triviais (“O mundo continua mesmo em meses diferentes / de diferente sentido: / uma lua diferente mas igual, / menos redonda – a mesma / e tanta gente igual e tão diferente”) ou resultan imitacións que resoan como xogos académicos non desprovistos de lustre (“Do éter rarefeito veio a voz, / queixando-se das sombras na cidade”).

Alfredo Ferreiro

(Reseña publicada en Protexta 08 – Outono – Revista de libros de Tempos Novos)