«Cañas Con Crea: Femmes Fatales y Brujas. Evento criado por FKM, Festival de Cinema Fantástico da Coruña. Sábado, 21 de Outubro às 19:30 – 21:00. Fundación Luis Seoane. R/ San Francisco, 27, 15001 Corunha. Desde que Eva comió la manzana del árbol de la ciencia y del bien y el mal, echando así a la humanidad del Paraíso, la mujer ha venido siendo en la mayoría de las culturas la encarnación del mal, siendo en el mundo del cine donde de manera más precisa fue representada y estereotipada esta relación. La mujer representada co mo la bruja, la femme fatal y la vampira son las malas favoritas del celuloide y su representación más habitual en la cultura popular. De su historia e influencia se hablará de manera crítica en este debate.
Ponentes: Montserrat Hormigos Vaquero (periodista y escritora), Elisa McCausland (periodista, crítica e investigadora) y Alexia Muiños (directora y guionista de cine).
Modera: María Núñez (codirectora FKM)».
Bolcheviques 1917-2017: Teresa Moure (coord) no Culturgal
«Em 2017 a Revolução Bolchevique faz 100 anos. Boa parte dos acontecimentos deste século pode interpretar-se em relação ao impacto internacional desses ideais revolucionários e à forma como se puseram em prática: alinhamento de países e guerra fria, competitividade entre o bloco socialista e o bloco capitalista, confrontados no campo ideológico mas também no tecnológico e no militar. Paralelamente, produzia-se um conflito subterrâneo que rompia as fronteiras geográficas: filosofias dissidentes introduziam esse cerne ideológico em novas esferas do pensamento; contraofensivas, como as políticas do bemestar, controlavam o avanço do socialismo em países capitalistas; conceções artísticas, símbolos e vanguardas sociais desenhavam um novo mundo. Tudo ficou alterado. Cem anos depois, a velha guarda comunista aproveitará para reivindicar o legado transformador do bolchevismo; o pensamento ultra-liberal para expor à luz alguns episódios de violência e opressão na sua face mais escura.
Este livro pretende ser o contributo galego para essa necessária revisão; uma maneira de participar neste território da Galiza na voragem, se não daqueles acontecimentos, sim da reflexão sobre o seu impacto histórico e ideológico. Bolchevismo e bolchevismo na Galiza.
Duas editoras, a Xerais e a Através, aceitaram um plano sem precedentes: construírem juntas um único livro em dois volumes, marcando uma via de confluência e de inspiração para a convivência das tradições políticas e ortográficas de quem defende neste país a vitalidade da nossa língua e do ensaio redigido nela.» [Através Editora]
«O ansiado retorno de Luís Vaz de Torres»
No último número da Grial – Revista Galega de Cultura – 2010 (cfr. índice em PDF) tive a honra de publicar um artigo (“O ansiado retorno de Luís Vaz de Torres”) sobre a minha descoberta pessoal em volta de mais um dos factos históricos que permanecem ocultos na História da Galiza a causa do manto obscurantista da historiografia espanhola, quando não da portuguesa. Trata-se do périplo de Luís Vaz de Torres, um marinho que possivelmente tenha descoberto a Austrália e que a cineasta dos antípodas Frances Calvert nos quer ressaltar com o projeto de fazer um documentário para assombrar o mundo. Como nós não podíamos deixar de atender a proposta, eis o relato do encontro em Ferrol em 2015:
«Para algúns de nós nada pode haber mais interesante que atopar un novo episodio da Historia do país que, como acontece en tantas ocasións, permanece esquecido ou insuficientemente atendido polo sempre excesivo centralismo da academia española, consecuencia da habitual política cultural do Estado. Hai ocasións, demasiadas creo eu, en que, ao cuestionarme o discurso oficial da historiografía española que transcende a escolas e institutos, teño pensado: “Castela naceu das premeditadas ruínas da Galiza”. É triste que para que un país naza sexa necesario arruinar o pasado de outro e até impedir que respire. E o feito por veces é tan evidente que, se ben o profesor Claudio Sánchez Albornoz cualificou España de “enigma histórico”, ben poderíamos dicir que a Galiza constitúe, polo seu aínda oculto pasado, o auténtico enigma de España. Read More
Para unha crítica do españolismo, de Camilo Nogueira
Resulta este libro máis unha entrega de Camilo Nogueira para todos os que vemos imprescindíbel unha revisión da Historia á hora de emprendermos o reto do futuro. Do mesmo modo que na sanidade rusa o doente é por regra xeral sometido a un lavado intestinal, para enfrontar a nosa identidade cultural debemos antes librarnos de todos os tóxicos que o Estado español depositou no aparato dixestivo da nosa Historia. Moitos destes venenos están rigorosamente descritos e catalogados aquí, nunha vontade que ademais mostra a pasividade dunha parte importante dos nosos intelectuais co que realmente importa. Porque, que pode haber de máis atractivo que atopar unha nova liña de investigación coincidente co descubrimento das verdades intereseiramente ocultadas da propia nación? Somos tan poucos a investigar, e os que o fan están tan encadeados academicamente ás versións oficialistas da Historia de España?
Este foi o vídeo de campaña que lle gravamos na presentación no Circo de Artesáns da Coruña, este verán:
Edicións Xerais: “O primeiro ensaio, «O marco europeo da cuestión nacional», trata do proceso de estruturación dos estados e da emerxencia das nacións de Europa, procurando evidenciar que os estados e as fronteiras establecidas son consecuencia de causas históricas e condicionamentos materiais e culturais concretos. O segundo, «O reino de Galiza e as orixes do castelanismo», cuestiona a idea de España atribuída ás virtudes e á superioridade de Castela. O terceiro, «O tempo político dos trobadores», aborda o marco político de consolidación do galego como lingua de cultura e administración entre os século XII e XIV. O cuarto, «Sobre a Historia General de España de Modesto Lafuente», critica a interpretación que inspira as ideas tópicas sobre o carácter do Estado español como nación. O quinto, «O españolismo historiográfico no tempo constitucional», examina o estado desa ideoloxía no tempo posterior a 1978. O derradeiro, «O intérprete supremo», analiza a sentenza do Tribunal Constitucional sobre o novo Estatuto de Autonomía de Cataluña, que fecha as vías de recoñecemento da diversidade nacional abertas nas pasadas décadas. Unha posición que contrasta coas decisións tomadas polas institucións do Estado español ante o ingreso na Comunidade Europea e o desenvolvemento da Unión Europea, cando decidiron a transferencia de competencias en materias expresamente definitorias de carácter e da soberanía estatal.”
Reino de Galiza en mapas
As tribos calaicas, de Higinio Martins Estêvez
“Quando os romanos chegarom ao Noroeste peninsular, atoparom-se com as 42 tribos calaicas que estuda o professor Higinio Martins Estévez na sua recém publicada obra As tribos calaicas. Proto-História dá Galiza á luz dos dados linguísticos . «Gallaecia pouco figurou no sistema territorial romano, só com Caracalla e Diocleciano», assinala o autor. O facto de que persistisse o nome da regiom, nom latino, e seus três conventos territoriais denota que precede à institucionalización romana, acrescenta Martins.
Pensa este pesquisador que, se a Galiza velha ou Kalláikia existia dantes da chegada dos romanos, pode suporse-lhe o que ele denomina um centro aglutinante. Que lugar seria esse? Martins tem-o claro e surpreende-se de nom ter sabido o ver antes: «Segundo Ptolomeo, na terra dois tiburos estava Nemetóbriga, vila santa ou consagrada». Estamos, pois, nas actuais Terras de Trives, concretamente em Mendoia. «Para Cuevillas estaria esse centro em Mendoia ou Trives vello, nun círculo com rádio de dous quilómetros e centro na Pobra de Trives». O autor de tam singular livro assegura que cerca de Montefurado e Trives «os historiadores coincidem em pór o encontro dos limites dos três conventos: asturicense, lucense e bracarense». Por tanto, acrescenta, Nemetóbriga deveu de ser a montanha sagrada ou cidade santa do centro do ordem territorial romano dos galaicos. «Debeu de ser antes a cidade santa, eixo do mundo dois calaicos ou ónfalos dá Kalláikia». Para Martins Estévez, a palavra kallaiko nom foi um nome tribal autoatribuido, senom um «nome nacional e um adxectivo que cabería traduzir por paisano, terrantes, expressom que revela afectividade».
Que cultura fez a partición em três da velha Kalláikia? Este pesquisador assinala que o arranjo parece vir do sistema de casais por primos cruzados. Aantes da conquista, os três conventus ou assembleias territoriais, em origem chamados oinaikoi calaicos , eram citas de tribos vinculadas entre si, que se reuniam a cada ano num ponto médio do território. Lugo, Astorga e Braga som cidades bimilenarias nascidas, segundo assinala Martins, «non de castros celtas, máis de acampamentos romanos», para vigiar as reunions que demostravam a identidade do povo calaico. O centro de culto dessas três áreas era, insiste o autor, Nemetóbriga. E o rio Sil passaria a engrosar a hipótese de ter sido o rio da uniom por reunir as três partes da Céltica do Noroeste peninsular. «A Kalláikia existiu, non foi feitura romana. Hai um passado do que enorgullecérmonos», assinala Martins.” {Vía Ivoox}
Rodrigo Díaz de Vivar, ese galego
Que o famoso Cid fose galego non é algo que se pretenda reivindicar aquí, senón tan só un dos insultos que lle dedicou o mouro Ben Bassam de Santarém ao nobre burgalés no seu Tesouro das excelencias dos hispanos, por volta de 1109, a saber: “vil galego”, “avasalador, opresor”, “enfermidade incurábel”, etc. Que un cronista falase mal de quen era un terríbel pesadelo para todo exército inimigo –ao estilo do que foron máis tarde os condottieros– non admira a ninguén, mais que o tratase de galego cando nos mapas de época a historiografía moderna nos mostra un reino de Asturias, de León ou de Castela, resulta cando menos chocante. Ora, se entendemos que Afonso VI era outro “vil galego” para os mouros, como de facto tamén o chamaban, a cousa muda completamente.
A verdade histórica, se desprovista da camuflaxe que sempre aprimorou unha imaxe de caudillo castelán, católico e reconquistador, revélase en todo o seu explendor. Isto foi o que fixo a profesora Dolores Oliver Pérez no seu fantástico traballo El Cantar de Mío Cid: génesis y autoría árabe (Fundación Ibn Tufayl), cando defende que o primixenio texto foi unha encomenda do Cid ao poeta al-Waqqasi –a quen nomea cadí da súa corte en Valencia– seguindo o xénero árabe do ajbar, habitualmente utilizado para encomiar os gobernantes. Para chegar a esta conclusión pon en causa a perspectiva habitual dos estudos herdeiros de Menéndez Pidal e fornece novos e rigorosos argumentos, sempre pondo por diante que até o momento non se tivo suficientemente en conta o mundo hispanoárabe para explicar a riqueza cultural peninsular:
a) o público ideal do Cantar de Mío Cid non pode ser cristián, xa que os xuízos descritos cobran sentido só desde a xurisprudencia islámica;
b) o comportamento do Cid responde máis ao modelo beduíno do que ao visigodo;
c) o poema mostra grande respecto polos musulmáns e presenta como maus personaxes cristiáns;
d) non se atopan referencias a xograis cristiáns anteriores ao século XII, cando en territorio islámico existiron inumerábeis poetas que facían panexíricos dos seus gobernantes e cantaban súas vitorias sobre o inimigo;
e) a sospeita dun autor árabe xustifica a utilización de tópicos e cadros escénicos da poesía beduína, así como o estilo das descricións das batallas e as louvanzas do Cid desde parámetros usuais para os paladíns do Islam; non por acaso Cid provén de sayyid ou señor dunha tribo, apelativo usado para os reis das Taifas (ver nota final).
Estas e outras sólidas argumentacións de Oliver no seu completo traballo de catrocentas páxinas poden ser o primeiro paso para cuestionar unha historia literaria medieval que carece de sentido. Puxando deste fío atopamos algunhas consideracións inevitábeis e de patente interese:
- Se o Cantar de Mío Cid foi composto en árabe arredor do ano 1095 e o texto actualmente conservado é un manuscrito do século XIV, non hai razón para consideralo o “monumento máis antigo escrito en romance”.
- Que o Cantar fose escrito en árabe no século XII e versionado en castelán no XIV é coherente coa revisión historiográfica actual que asinala o principio da política castelanista no século XIII, a partir do reinado dun Afonso X que comeza a utilizar o castelán para a prosa. Que na altura Rodrigo de Vivar fose tratado de galego non debe admirar ninguén, cando prestaba servizo ao rei galaico Afonso VI que gobernaba desde León, como teñen demostrado os nosos historiadores.
- A falsidade do texto castelán do Poema como do século XII, segundo defendeu Pidal e a continuación a práctica totalidade dos historiadores da literatura, xustifica un protagonismo improcedente da lingua castelá no medievo que sen dúbida afecta tamén aos parámetros cronolóxicos da historia das linguas ibéricas.
- Revélase como necesaria unha nova análise da historia da literatura hispánica no que di respecto dos sistemas literarios. A posición dun prestixioso sistema literario en árabe até o Califato, a existencia dun sistema literario cristián en galego proeminente até o século XIV e o nacemento dun sistema literario en castelán a partir das políticas unificadoras castelás do século XV constitúen puntos de referencia, a meu ver, imprescindíbeis para unha moi necesaria revisión da historia da literatura galega. {Publicado en Praza Pública, 23/04/2012}
Nota: Agradecemos a referencia de Ernesto Vasques Souza sobre a obra de Eulogio Losada Badia El Campeador Cid en las peninsulares fuentes medievales, onde cuestiona que a palabra Cid proveña da árabe sayyid, pois rexistra o antropónimo Cid dentro da tradición galaica.