A nosa cinza ou ainda a nossa brasa?
Desenho de Manel Cráneo
Continuamos a ver a progressão de Manel Cráneo e não deixamos de sentir-nos maravilhados conforme o mundo plástico inspirado pola obra de Xavier Alcalá vai nascendo. O trabalho do artista, de cujo talento já todos temos muitas referências, vai encarnando um guião que com dificuldade sintetizamos a partir de uma miríade de cenas que ressaltam pola sensibilidade humana e a olhada crítica de uma sociedade marcante no seu fundamentalismo ideológico. Uma sociedade da que, sem dúvida, esta que nós vivemos é filha ou ao menos neta. Um mundo que devemos compreender para melhorar.
«[…] Malia o seu éxito dende a súa publicación en 1980, a aparición d’A nosa cinza non foi sinxela. Demorouse no tempo por mor da censura. “A primeira versión estaba rematada en outubro de 1974. Nese momento leveilla a Galaxia. E Piñeiro díxome: “isto a censura non o deixa pasar nunca”. Deixeina estar un tempo, retomeina en 1976 e tiña que publicarse dous anos despois. Pero o proceso de edición, naquela época, tiña outros tempos. Así tardou até 1980”, lembra o propio Alcalá quen, 35 anos despois, ve como a súa obra dará o salto á novela gráfica da man de Manel Cráneo. Participa no proceso creativo, mais dende un segundo plano. “A novela é miña, pero aquí o artista será Manel Cráneo. Eu falo con el, trato algún temas, contrastamos opinións e eu limítome a corrixir algún anacronismo que poida haber no debuxo, pero o produto final, a obra será súa”, explica Alcalá, para quen Cráneo é a opción idónea para levar a cabo o proxecto. “Como ilustrador traballa dous estilos moi diferentes. O primeiro, ten un trazo caricaturesco. O segundo, móvese nun realismo moi claro. E esa vertente realista súa é a que me parece perfecta para A nosa cinza”, conclúe.
Aínda que Alcalá recoñece que a obra será de Cráneo, non deixa de ser verdade que, ao longo do proceso, non falta o traballo en equipo. E a colaboración non se limita unicamente ao tándem Alcalá-Cráneo, xa que Alfredo Ferreiro encargouse de realizar o guión literario a partir do cal o ilustrador desenvolve o traballo. “Temos correspondencia constante, falamos constantemente e comezamos, fai un tempo, realizando os tres un roteiro polos escenarios nos que transcorre a acción. Aquela experiencia inicial foi moi importante para o meu traballo”, matiza Cráneo […]». {Praza Pública}
A nosa cinza e as brasas que non deixan de arder
Xavier Alcalá, Alfredo Ferreiro e Manel Cráneo (Foto: Tati Mancebo)
Por acaso eu non fun deses alumnos que leron o long seller de Xavier Alcalá no instituto. Mais fíxenme adulto inevitablemente influído polos escritores que, como el, habían de protagonizar a creación do incipiente sistema literario galego (os que abominan do concepto chámeno “mercado”, e non desfrutarán máis). É a época en que tantas ilusións se xeraron, cando neste país —entre outros feitos que xa soan a efeméride para unha parte importante da poboación— se aproba o Estatuto, a língua galega chega á secundaria, nace a Asociación de Escritores e se crea a Radio Televisión de Galicia, da que o noso autor, enxeñeiro de telecomunicacións, foi o director técnico coa responsabilidade de subila nas antenas e espallala polo país.
Porque os homes e as mulleres que hoxe fan e desfán son ou foron hai moi pouco similares a aqueles personaxes que n’ A nosa cinza nacen, medran, estudan, namoran e loitan por sobrevivir. Se ben ofrece a fotografía ou, tamén, a cartografía da sociedade galega dos 50 no ámbito urbano e periurbano, poderíamos dicir que a columna vertebral do argumento non deixa de ser unha reflexión profunda sobre aqueles aspectos mais universais da vida: a morte dos seres queridos, o desenvolvemento da personalidade, as necesidades de relación (amor e amizade) e nutrición, a saúde, o autoritarismo e a incerteza do destino.
Polos motivos arriba referenciados, para alén dunha indiscutíbel calidade literaria (a lingua literaria de Alcalá continúa a ser do mellor que pariu este país), considero unha honra colaborar neste proxecto até onde o meu talento o permita. Traballar cun material narrativo de tal calibre para acomodalo no xustillo dun guión literario foi un reto que estaba disposto a asumir, ademais dun pracer inusual. Porén, son moitos os acontecementos narrados na novela, e tan poucos aqueles que poden transcender a un formato literariamente moito máis reducido que a sensación ante tanta merma foi de partida frustrante; era como reducir caprichosamente un mundo que funcionaba fluidamente con toda a súa complexidade material e emocional. Mais a novela, que é un bloque harmónico ideolóxica e referencialmente, estanos a permitir que a partir da abstracción das súas liñas mestras se faga unha escolla significativa de contidos que, dando lugar a un texto novo por tan sintético, se manteña fiel ao mundo creado por Xavier Alcalá. Debe nacer unha obra nova, mais a xenética que a vincula coa obra matriz debe ser a todas luces evidente.
A pesar de a síntese que me coubo en responsabilidade ser imprescindíbel, como garantía da substancia literaria de que partimos, o traballo que está a realizar o recoñecido ilustrador Manel Cráneo dará lugar ao corpo e á personalidade do novo ser artístico. Cráneo traballa a partir dun guión literario que non deixa de mudar, encolléndoo e estricándoo conforme as necesidades dun guión técnico que só aportando as necesidades da plástica pode xurdir. Deste modo o ilustrador ha de parir a morfoloxía esencial do novo relato, escollendo as localizacións (baseadas na realidade literaturizada polo escritor), o punto de vista do espectador e os acontecementos definitivos a narrar, e todo isto dará lugar a unha peza autenticamente nova para a que o guión literario só foi un elo necesario co texto orixinal. Ou talvez un casulo, un albergue para que o verme mude e unha nova bolboreta mostre ao final todo o seu esplendor.
A nosa cinza en banda deseñada será publicada nos próximos meses por Editorial Galaxia, e previsibelmente tamén divulgada polo mundo fóra a través de Mar Maior. Augúrolle unha nova e triunfante reencarnación á que foi unha das obras máis vendidas da modernidade. Con certeza o noso esforzo e a nosa ilusión non han faltar.